Мен нима учун Ўзбекистонда давлатни бошқаришнинг республика шаклидан воз кечиб, уни бошқаришнинг салтанат шаклига ўтиш кераклиги мавзусига яна қарайиб 11 йилдан сўнг қайтмоқдаман? Буни қандай амалга ошириш мумкин? Мен шу ва бошқа саволларга жавоб берар эканман, бундай туб сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва ҳуқуқий ислоҳатларни қандай ҳужжатлар асосида амалга ошириш мумкин эканлигини тушинишни осонлаштириш ва бу ишни жадаллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қўшма йиғилишида қабул қилиниши керак бўлган: Ўзбекистон Республикасини Ўзбекистон салтанатига айлантириш, Ўзбекистон салтанатининг Конституциясини қабул қилиш ва унинг давлат раҳбари сифатидаги биринчи Президентини тасдиқлаш тўғрисидаги қўшма Қарори ва Баёнати ҳамда Ўзбекистон салтанатининг Конституцияси лойиҳаларини ишлаб чиқдим. Бу лойиҳалар билан мана шу гипер-ҳавола орқали, уларга ўтиб танишиш мумкин. Бундан ташқари муштарийлар эътиборини: замонавий демократиянинг ватани Англия қироллиги ёки салтанати эканлигига қаратиб ўтмоқчиман.

Қирғизстонда 2010 йилда бўлиб ўтган Апрел инқилоби ва 2011 йидаги араб инқилоблари [1-2] сабаблари и оқибатларини таҳлил қилар эканман, мен давлатни бошқаришнинг республика шакли нафақат Қирғизстонга, балки Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатларига, қўйинки МДҲга аъзо барча мамлакатларга, шу жумладан Ўзбекистонга ҳам тўғри келмас экан, деган ҳулосага келган эдим. Айнан шунинг учун ҳам ўзимнинг [1-3] (ўрта қавс ичидаги сонлар ушбу мақоланинг адабиётлар рўйҳатида 1, 2 ва 3-ўринларда турган мақолаларга ҳаволалардир) мақолаларимда барча постсовет мамлакатларига давлатни бошқаришнинг салтанат шаклига ўтишни тавсиясия қилган эдим. Лекин Озарбайжон, Белорусия, Қозоғистон, Тожикистон ва Туркманистон республикаларида, айтиш мумкинки: давлатни бошқаришнинг салтанат шаклига ҳос айрим кўринишлари кузатилаётган; Россия Федерациясива ундан ташқарида эса, 1917 йилги Феврал инқилоби натижасида, подшоси ўз тахтидан воз кечган Россия Империясини тиклишга интилувчи кучлар бор бўлишига қарамасдан, менинг мана шу тавсияларда ўз аксини топган эзгу тилакларим, ҳозиргача ҳам амалга ошмай келмоқда. Шунинг учун ҳам мен Ўзбекистонда даалатни бошқаришнинг ўзини оқлай олмаётган республика шаклидан воз кечиб, уни бошқаришнинг салтанат шаклига ўтиш керак деган ҳулосага келдим. Лекин бу ҳолат мен [1-3] мақолаларда қилган ҳулосаларим ва таклифларимнинг қисқача моҳияти ва мазмунини баён қилишни талаб қилади.

Шундай қилиб, Қирғизстонда 2010 йили содир бўлган Апрел инқилобидан сўнг, бизга қўшни бўлган, Совет Иттифоқидан чиқиб, давлат мустақиллига эга бўлиш тўғрисидаги ўзнинг қарорини Ўзбекистон Республикаси билан бир кунда, яъний 1991 йилнинг 31 августида эълон қилган, Ўрта Осиё респбуликасида содир бўлган бундай воқиеа, унинг иқтисодиёти билан ҳам боғлиқ бўлган эдики. Мен бу сабабларини таҳлил қилар эканман, ўзимнинг, Россиянинг «Капитал страны» деган федерал Интернет нашрида 2010 йилнинг 3 майида эълон қилингач, МДҲга аъзо мамлакатларнинг бошқа кўплаб машҳур нашрларида ҳам босиб чиқилган ёки ҳаволалар берилган: ўзбек тилига таржима қилинганда: «Қирғизстон ва Марказий Осиёда бошқаришнинг қандай шакли афзал: республиками ёки монархиями?» [1], деган мақоламнинг 3-бандида айтиб ўтилган: Марказаий Осиё давлатлари олдида қандай ўлкан иқтисодий масала кўндаланг турибди? Ва бундай масалани Қирғизстоннинг янги республикачи ҳокимияти ва минтақадаги бошқа мамлакатларининг ҳокимиятлари бажара олдиларми? – деган саволларга ўртага ташлаб, уларга мен ўзим қуйидагича жавоб берган эдим:

– Ҳозир Қирғизстон Республикасида 5,5 млн. одам истиқомат қилади. 2008 йили, яъний Жаҳон молиявий инқирозига қадар, бу мамлакат ишлаб чиқарган номинал Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) 10,38 млрд. АҚШ долларини ташкил қилган ва у бу мамлакат ахолисининг жон бошига таҳминан 1935 АҚШ долларидан тўғри келган. Бу эса Қирғизстонга жон бошига тўғри келадиган номинал ЯИМ бўйича яшаш даражасининг Жаҳон рейтингида 110-ўринни эгаллаш имконини берган. Бироқ, қирғизларга, тараққий этган мамлакатлар даражасидаги муносиб ҳаётни таъминлаши учун бу Қирғистон ахолисининг жон бошига тўғри келадидаган номинал ЯИМининг миқдори 1935 АҚШ долларига эмас, балки ундан, таҳминан, 15 марта катта бўлган миқдорга, яъний 30 минг АҚШ долларига тенг бўлиши керак. Бунинг учун эса Қирғизстоннинг бир йилда ишлаб чиқарадиган товарлари ва зизматларининг, яъни ЯИМининг миқдори 10,38 млрд. эмас, балки (аҳоли ўсиши эътиборга олинмаган ҳолда) 165 млрд. АҚШ долларига тенг бўлиши керак.  Батафсилроқ…

Муаллиф: Рустамжон Абдуллаев, иқтисод фанлари доктори, академик.

Ташкент, 2019 йил 12 март.